14. mars 2016 - Lífsreynsla

Um huga minn fer viðburður. Haustið 2005 var haldið fyrsta þing Transgender Europe sem þá var enn óstofnað en var stofnað á þinginu sem haldið var í ráðhúsi Vínarborgar í Austurríki. Þarna mættu rúmlega 120 manns, flest það sem kallað er trans, þ.e. fólk sem hafði upplifað sig af öðru kyni en því meðfædda. Þar sem ég horfði yfir samkomuna velti ég fyrir mér reynslu þessa fólks og í viðtölum kom í ljós að mörg þeirra, kannski flest, höfðu upplifað, höfnun, ofstæki og og jafnvel ofbeldi og barsmíðar af hálfu fólks sem taldi sig eðlileg en þau óeðlileg.

Ég hefi nokkrum sinnum síðan þá setið viðlíka ráðstefnur, kynnst fólki frá fjarlægum löndum sem hafði hroðalegar sögur að segja af samskiptum sínum við eðlilega fólkið og við yfirvöld. Tvær eða fleiri manneskjur sem ég hefi kynnst á þessum þingum og ráðstefnum hafa verið myrtar fyrir það eitt að vera trans. Ég þekkti tvær, kannski fleiri.

Ég hugsa til ungs manns sem lést í kuldakasti í Reykjavík fyrir fáeinum árum síðan. Horst var frá Lettlandi, var fæddur sem kona en vildi ekki vera kona og flutti til Íslands í von um að finna réttlæti en fann það ekki og lést sem útigangsmanneskja. Hann hafði erfiða sögu að segja en þrátt fyrir stuðning fáeinna manneskja á Íslandi, var honum hafnað og hann lést og jarðsettur í kyrrþei án þess að sumir vinir hans fengju að koma nærri.

Ég geri ekki mikið af því að ganga um kirkjugarða og velta fyrir mér lífi fólksins sem liggur þarna, en á það samt til að gera það, stoppa við einstakt leiði og velta fyrir mér lífi fólksins sem þar hvílir og það er flest gleymt öllum nema nánustu ættingjum. Í gröfum sem teknar hafa verið í nútíma, síðustu 30 árin eða svo hvilir fólk sem fékk hinstu kveðju frá ættingjum og vinum í minningargreinum í Morgunblaðinu, aðrir fengu ekki neitt, ekki einu sinni útför sem sæmdi þeim.

Hvar er saga alls þessa fólks? Og hvað um sögu hinna sem fæddust, ólust upp, unnu sína vinnu og létust í ellinni? Ég velti fyrir mér sögu margra sem þarna hvíla auk allra þeirra sem hvíla í votri gröf. Ég hugsa til manns sem hét Ásgrímur Guðjónsson og var togarasjómaður. Á efri árum eignaðist hann trúnaðarvin í loftskeytamannum um borð sem ritaði um hann fallega minningargrein í Morgunblaðið árið 1990. Ásgrímur var hetja og ég náði því að kynnast honum þegar við vorum samskipa á Þorkeli mána 1967. Hann var einn af fáum skipverjum á Þorkeli mána sem héldu áfram til sjós eftir Nýfundnalandsveðrið mikla í febrúar 1959 þegar togarinn Júlí fórst með allri áhöfn og áhöfninni á Þorkeli mána tókst með harðfylgi áhafnarinnar og þá sérstaklega útsjónarsemi og afreki ungs yfirvélstjóra að bjarga skipinu frá sömu örlögum. Ásgrímur var þá miðaldra af togarasjómanni að vera þótt hann væri einungis 35 ára gamall. Þegar ég kynntist honum var hann á fimmtugsaldri og einn eftir um borð af áhöfninni frá Nýfundnalandsveðrinu mikla átta árum áður. Síðar fór hann á skuttogara áður en hann hætti til sjós vegna aldurs, en saga hans væri flestum gleymd ef ekki væri fyrir litla minningargrein eftir andlátið sem rituð var af Þorsteini Gíslasyni loftskeytamanni.

Hversu mörg æviágrip hafa farið forgörðum vegna þess að enginn hafði fyrir því að skrá þau? Hvað dreif á daga Ásgríms heitins áður en hann byrjaði á Þorkeli mána? Hvers missum við af lífsreynslu þessa manns sem hafði lifað lífinu, barist við dauðann og sigrað og lést loks á sóttarsæng nærri sjötugu að aldri. Hvað um alla hina, þá sem ekki náðu landi eða þá hina sem náðu landi og hættu á sjó?

Þarf ekki að halda utanum skráningar á ævi fólks?